Waarom 230.000 Nederlanders een burn-out hebben en de rest druk en moe is

Met cijfers strooien is niet zo mijn stijl, dat ga ik dan ook niet doen. Ondertussen weten we allemaal hoe groot de problematiek rondom burn-out is. Ook weten we steeds beter wat burn-out is: een overbelasting van ons brein wat uiteindelijk zorgt voor totale uitputting. Maar waar raakt ons brein dan zo uitgeput van? En waarom vindt juist nú die burn-out epidemie plaats?

Ik heb een masteropleiding gevolgd over de werking van ons brein, maar dat heeft niet kunnen voorkomen dat ik zelf twee jaar geleden thuis kwam te zitten met ‘burn out achtige klachten’. Ik was mentaal zo uitgeput dat ik tot de simpelste dingen niet meer in staat was. Het maken van een boodschappenlijstje was vrijwel onmogelijk en als ik een lijstje had, kreeg ik het nog niet voor elkaar om alle boodschappen die erop stonden te halen. Gewoon een kwestie van afstrepen zou je zeggen, maar na negen keer kris kras de hele winkel door te zijn geweest kwam ik steevast thuis met één of twee items te weinig. Dat ik mijn eigen overspannendheid niet heb kunnen voorkomen, heeft niet alleen te maken gehad met chronische zelfoverschatting en ontzettende koppigheid. Tijdens mijn studie had niemand mij verteld hoe het energieverbruik van ons brein werkt, welke processen de meeste energie kosten en waarom. Nu ik dit wel weet, snap ik waar het bij mijzelf mis is gegaan en is het ineens ook heel logisch dat er zoveel mensen ‘omvallen’. We overladen ons brein met informatie, op een manier die onze hersenen helemaal niet aankunnen. Om te begrijpen hoe dit werkt en waar het mis gaat zal ik uitleggen hoe ons ‘informatieverwerkingscentrum’ werkt. Ik gebruik hiervoor een metafoor die David Rock gebruikt in zijn boek Your Brain at Work. Als je de Engelse taal voldoende beheerst dan raad ik je dit boek van harte aan.

Het podium van je brein

Op het moment dat wij iets waarnemen, we zien bijvoorbeeld iets, dan verschijnt deze informatie in ons informatieverwerkingssysteem. Je kunt dit systeem zien als een podium waar een acteur op verschijnt. Informatie die wij met onze zintuigen waarnemen komt vanuit de coulissen, maar er kan ook informatie vanuit het publiek op het podium komen. Dat is ons geheugen. Acteurs die op ons podium staan, zijn in onze gewaarwording. Maar om echt iets met deze informatie te kunnen doen, moeten wij onze aandacht erop richten, als een volgspot op het podium. Je ziet dus iets en dat verschijnt op je podium, maar om te kunnen begrijpen wát je ziet, moet je je aandacht, je volgspot, erop richten. Deze volgspot gebruikt energie, het schijnen van het licht op een acteur kost veel energie. Maar wat nog veel meer energie kost, is als de volgspot moet wisselen van de ene naar de andere acteur. Bijvoorbeeld: je ziet een vogel, deze verschijnt op je podium. Je brein gaat proberen te begrijpen wat je ziet en zoekt in je geheugen naar iets dat overeenkomt. Uit je publiek komt ‘koolmees’ tevoorschijn. Op het podium ga je de twee met elkaar vergelijken. Je volgspot wisselt hiervoor steeds tussen de waargenomen vogel en de koolmees uit je geheugen. Het lijkt een koolmees, alleen is het zwarte hoedje op zijn kopje iets kleiner dan je eerder gezien hebt. Je besluit dat je een koolmees ziet en voegt deze informatie toe aan wat je al wist over koolmezen. Met andere woorden: de acteurs gaan samen in het publiek zitten, vlakbij de andere ‘vogel acteurs’.

Dit is natuurlijk een heel simpel voorbeeld, van vrij simpele informatie die we moeten verwerken. Wat ik met dit voorbeeld duidelijk wil maken is dat informatieverwerking een intensief proces is. Alles wat op je podium plaatsvindt kost veel energie. Naast begrijpen wat je ziet/hoort/ruikt/proeft/voelt, gebruik je je podium ook om beslissingen te nemen, herinneringen op te halen uit je geheugen en nieuwe informatie op te slaan. Het maken van een boodschappenlijstje lijkt dus erg simpel, maar maakt intensief gebruik van je podium. Je moet bedenken welke maaltijden je gaat eten, uit je geheugen ophalen welke ingrediënten je daarvoor nodig hebt, uitzoeken wat je nog in huis hebt en dan datgene dat nog mist op je lijstje zetten. Voor de meesten van ons is dit niet echt een uitdaging, maar als je een burn-out hebt (of erg moe bent) is de accu van je volgspot leeg en krijg je dit soort simpele taken niet meer voor elkaar. Misschien heb je zelf weleens ervaren dat het nemen van beslissingen veel moeilijker is als je moe bent. Bij een burn-out heb je de accu van je informatieverwerkingssysteem langdurig leeggemaakt, zonder hem tussendoor weer voldoende op te laden. Totdat je accu dusdanig leeg is, dat je volgspot het niet meer doet en je heel lang bezig bent voordat je je accu weer opgeladen hebt.

Waarom juist nú zoveel burn-out?

Het wisselen tussen stukjes informatie vreet dus erg veel energie. Toch doen de meesten van ons de hele dag niks anders. Multitasken is hier een goed voorbeeld van. Het is niet mogelijk om je volgspot op twee dingen tegelijkertijd te richten. Wanneer je aan het multitasken bent wisselt je volgspot dus continu tussen verschillende stukjes informatie, of taken. Dat kost gigantisch veel energie. Veel meer energie dan je aandacht langdurig op één ding gericht te hebben. Het is gebleken dat als we proberen te 'mulitasken', het uiteindelijk langer duurt om beide taken af te ronden én de kans op het maken van fouten groter is. Bovendien word je ook nog eens dommer van 'multitasken'… Niet meer doen dus.

Wat ook enorm bijdraagt aan het leegmaken van onze accu is internet. Hoe vaak zit jij op een dag te scrollen op nieuwssites of social media? Vaak beginnen we er ’s ochtends vroeg al mee, nog voor het ontbijt. Maar wat gebeurt er op je podium als je dit doet? Bij elk stukje informatie dat je tot je neemt, komt er een acteur op je podium en gaat je brein proberen te begrijpen wat je leest. En elke keer is die volgspot bezig om te wisselen tussen wat je leest en wat je hierover al in je geheugen hebt. Bij elk stukje informatie dat je leest is die volgspot weer volop aan het schijnen en wisselen. De baby van een vage kennis, een autobrand in Amsterdam, iemand die je niet kent die familie zoekt in Indonesië. Het verschijnt op ons podium en ons brein probeert te bedenken of het relevant voor ons is; kunnen we hier iets uit leren dat onze overleving ten goede komt? Ondertussen loopt je accu steeds verder leeg. En de dag moet nog beginnen. De rest van de dag zit nog vol met beslissingen nemen op je werk, beslissingen thuis, nieuwe informatie tot je nemen in meetings, zoeken naar de juiste woorden in een moeilijk gesprek. Je volgspot kan die accu dan goed gebruiken. Geen wonder dat we aan het einde van de dag zo moe zijn.

Niet iedereen die veel multitaskt en scrolt op social media krijgt een burn-out. Het is niet de oorzaak. Maar het draagt er zeker aan bij. In deze periode waarin informatie continu aanwezig is, raakt ons brein snel overbelast. Hou dus op met dingen tegelijk te doen, leg je telefoon weg tijdens een vergadering en concentreer je alleen op wat er gezegd wordt. En durf te kiezen als het gaat om informatie tot je nemen van internet. Is het echt belangrijk om ’s ochtends nu.nl, Facebook én LinkedIn al gecheckt te hebben? Of kan je ’s ochtends ook gewoon alleen ontbijten, wetende dat je de hoogtepunten uit het nieuws ook wel in de auto te horen krijgt? Hoe interessant zijn al die baby’s en verloren familieleden nou echt?

Om HR professionals en ondernemers te helpen stress in hun organisatie te verminderen en burn-out te voorkomen, heb ik samen met Wijs Training de leergang Minder stress, minder verzuim, minder kosten ontwikkeld. Je kunt je nog aanmelden voor de leergang die in mei start. Kijk hier voor meer informatie.