Thuis hebben ze toch ook een smartphone?

Bedrijven die bezig zijn met verandering (alle bedrijven dus) stuiten vaak op weerstand van medewerkers. Bij management merk ik regelmatig een soort ongeduldigheid, want, zo luidt het argument: “Thuis hebben ze toch ook een smartphone en niet meer zo’n ding met een draaischijf”. Met andere woorden: medewerkers moeten niet zo zeuren. Het klopt inderdaad, thuis gaan we met de tijd mee, terwijl we op het werk met moeite afscheid nemen van het faxapparaat. Waar komt die weerstand tegen verandering dan vandaan?

Waarom verandering zo eng is.

Verandering is een bedreiging, altijd. Maar waarom?

Eigenlijk is het heel simpel, als mens zijn we het liefste lui. Onze hersenen zoeken de meest efficiënte manier om dingen te doen, als het maar zo min mogelijk energie kost. Daarom hebben we hersendelen die enorm goed zijn in het herkennen van patronen. Zo goed, dat ze regelmaat herkennen voordat wij ons ervan bewust zijn. We noemen deze hersendelen de Basale Ganglia. Zodra ergens een patroon, regelmaat of routine in te herkennen is nemen de Basale Ganglia de taken over. Dit is een energiezuinig proces, veel zuiniger dan bijvoorbeeld de prefrontale hersenen die betrokken zijn bij het aanleren van nieuw gedrag. Wanneer aangekondigd wordt dat we ‘de dingen anders gaan doen’ weten je hersenen dus heel snel: o jee, dit gaat me energie kosten. En energie is een schaars goed, dus gaan de alarmbellen af: kan ik dit wel, heb ik hier de energie wel voor?

De weerstand tegen verandering is dus een reactie op een (potentiële) bedreiging van ons energieniveau. Wil je dus echt begrijpen hoe mensen reageren op verandering, dan moet je begrijpen hoe we reageren op bedreiging.

Intern bedreigingssysteem

Als mens zijn we geprogrammeerd om te reageren op bedreiging. Dit alarmsysteem in onze hersenen zorgt ervoor dat we zo lang mogelijk overleven. Zien we iets dat onze overleving bedreigt, dan wordt ons lichaam klaargemaakt om te vechten tegen deze bedreiging, of ervan weg te vluchten. Fight or flight. We bevinden ons in een staat van opperste paraatheid. Denk aan de herten op de savanne: geritsel in de bosjes en hun kop steekt omhoog, oren gespitst en het kauwen stopt abrupt. Zo zijn wij mensen ook, alleen is het geritsel in de bosjes nu de aangekondigde verandering. Bij het horen van deze bedreiging zijn we hyperalert, een beetje paranoïde zelfs. Welke kant gaat dit op? Ben ik in gevaar? Moet ik vechten of vluchten?

Dit is de weerstand die je als organisatie merkt. Mensen vragen zich af of het wel goed gaat komen, waar dit nou allemaal toe gaat leiden. En een vorige verandering heeft ze veel energie gekost en niks opgeleverd, dus waarom zou het nu wel werken…

Maar waarom veranderen we thuis dan wel?

Thuis is een andere omgeving dan op het werk. Als het goed is, is thuis de veiligste omgeving die er bestaat. Ons bedreigingssysteem is thuis ontzettend relaxed. Op het werk is dit anders, of kan dit anders zijn. Zeker wanneer een organisatie snel verandert of groeit. Mensen zien hun omgeving veranderen en hebben misschien moeite om dit bij te benen. Mogelijk zijn er recent mensen ontslagen en is het verdwijnen van hun eigen baan een realistische (of onrealistische) angst. Wat de situatie binnen je organisatie ook is, het is nooit vrij van bedreiging. Dus staat ons bedreigingssysteem al op scherp. Het aankondigen van een verandering (zelfs als deze in de ogen van management klein en onschuldig is) kan dus bij medewerkers tot enorme weerstand leiden.

Thuis is verandering veel minder bedreigend. Je bent op je gemak. Wanneer je er zelf aan toe bent ga je je eens rustig verdiepen in smartphones en wat die allemaal kunnen. Op je eigen tempo schaf je er dan een aan. En wanneer blijkt dat je het niks vindt en er helemaal niet mee overweg kunt dan is er niks aan de hand. Je partner gaat echt niet bij je weg als jij weer overschakelt naar je oude telefoon met knopjes in plaats van touchscreen.

Op het werk is dit anders, daar is er een kans dat je je baan kwijtraakt en zonder inkomsten komt te zitten. Het is dus belangrijk dat mensen zich veilig voelen op het werk. Is dit niet het geval dan zal elke kleine verandering op grote weerstand stuiten. Het meest extreme geval dat ik mee heb gemaakt is medewerkers die letterlijk wakker lagen nadat ze te horen hadden gekregen dat ze misschien naar een ander kantoor moesten verhuizen, verderop in de gang.